Model Fotoğrafçılığı üzerine

Gelen bir istek üzerine “Model Fotoğrafçılığı” konusunda bir makale hazırladım. Yazımda örneklerini verdiğim fotoğraf ve arka plan çekimlerim, 2016 yılından bu yana bana ait kişisel çalışmalarımdan derlenmiştir.

Profesyonel bir model fotoğrafçısı değilim. Moda / Model fotoğrafçılığı alanında hayatını adamış fotoğrafçılar kadar deneyimim, ekipmanım ve bilgim olduğunu da söyleyemem. Mühendislik ruhu (şu an aktif ol veya olma) bir konu hakkında temelini anlama, araştırma, inceleme, gerçekleştirme, gerektiğinde teknik olan veya olmayan kişilere farklı seviyelerde aktarım becerisi gerektiriyor. Bu bakış açısı ve inancı ile yazımı kaleme alarak, sizlerle gerek kendi deneyimlerimi gerek yaptığım araştırmalardaki diğer detayları paylaşmayı hedefledim. Yazımın bu anlamda sizlere hem keyif vermesini hem de katkı sağlamasını diliyorum.

Okuyucuların farklı bilgi ve profillerde olabileceğini öngörerek ve ayrıca bu alanda çalışmaya yeni başlayacaklar için tamamen tecrübelerimi esas alarak aktarmam gereken bazı temel bilgiler var. Yazının ana konusundan uzaklaşmamak için ilişkili temel teknik konulara (mevcut ise), yayınlanmış makalelere atıf yaparak, ek bilgi gerektirenler için ise temel seviyede veya dış linkler ile değiniyor olacağım. Günün sonunda model fotoğrafçılığı konusuna ilgi dereceniz ve neyi ne kadar geliştirmek istediğinize bağlı olarak iş öncelikle size düşüyor. Fotoğraf ile ilgili her dönem, sanat olup olmamasından, çekilen karede bir insan olan ve olmayan fotoğrafların ayrıştırılmasına kadar pek çok söylem ve karşı görüş var. Bu tartışmaların devam edeceği kaçınılmaz. Bu yazımızın konusu bu değil ama ben içinde insan olmayan fotoğrafın dahi (Drone Fotoğrafçılığı dâhil) arkasında fotoğrafı çekenin bir insan olması sebebi ile fotoğrafta “her zaman bir insanın var olduğunu” kabul ederim. Bir de bunun üstüne fotoğrafta yakın çekim bir modelin olmasının çekilen fotoğrafı her açıdan pozitif olarak etkilediğini düşünürüm. Portföyümdeki modelli fotoğraflar benim için her zaman çok değerli ve keyif verici olmuştur.

Model Fotoğrafçılığı planlama ve bütçe gerektirir.

İçimizde “Bunlara gerek olmayan bir şey var mı?” diyenler olabilir. Örneğin sokak fotoğrafçılığında, elinizde bir fotoğraf makinesi ile zamanınızın olması ve bir yerlerde bulunarak, mutlaka başarılı bir sonuç alacağınız garantisi olmamakla beraber, güzel kareler yakalama şansınız vardır.

Dolayısıyla mevcut durumda farklı fotoğraf ve çekim teknikleri uygulamış olsanız da yola çıkmadan önce iyi bir planlama yapılması önerilmektedir.

Örneğin bir mal veya hizmet üretip piyasaya sunacaksınız. Başarılı, karlı, sürdürülebilir bir iş yapmak istiyorsanız, daha üretim öncesi tasarım, araştırma, planlama, satış ve finans stratejileriniz olması gerekir.

Ticari dünyada üretim süreci; ürünü üretmek, pazara sunmak ve rekabet şartları piyasa dengesi açısından hep bir zıtlık içindedir. Ne acele edip, sonra size maddi-manevi kayıp yaşatacak bir üretim yapma lüksünüz, ne de “her şeyi çok detaylı hesap edeceğim” diyerek rakiplerinizden daha geç veya daha alt profilde veya çok daha pahalı bir üretim yapma lüksünüz vardır.

Bir fotoğrafçı olarak yapacağınız çalışmanın ticari bir sonucu olmasa bile, aşağıdaki detayları düşünmek, çalışmanız sonucu elde edeceğiniz fotoğraflarınızın başarısını yüksek oranda arttıracaktır. Kendi çalışmalarımdan örnekler verecek olursak:

Ne çekeceksiniz? Nasıl bir kadraj hedefliyorsunuz?

Bu kısım imkanlar ölçüsünde tamamen size kalmış bir planlama olup sorunun cevabı herkes için farklı olabilir. Ben katıldığım bir Portre Fotoğraf Atölyesinin kapanış sergisi için bir konsept (fonun modelin giysilerinden oluşması, iç içe girmiş görsel bir etki yaratma) belirledim. Çekimlerimi belden yukarı, boydan, yakın/uzak veya dar/geniş açıda gerçekleştirdim. Sizlerde kendi hayal gücünüze göre veya hoşunuza giden bir tasarımı kullanarak benzer çekimleri yapabilirsiniz.

Nerede çekeceksiniz?

Ben çekimlerimi profesyonel bir stüdyoda yaptım. Fakat sizin seçenekleriniz bununla sınırlı değil. Zira bu bir stüdyoda olabileceği gibi aşağıda örnekleri yer alan herhangi bir iç veya dış mekânda çekim yapabilirsiniz. Mekân çekimleri yapacak iseniz, ilerleyen bölümdeki hukuki detaylara dikkat ediniz.

Çekim açık mekânda olacağı zaman uyumlu ortamın olmadığı durumlar (özellikle moda fotoğrafı çekimlerinde) soğuk bir havada mayo ile veya yazın kışlık giysiler ile sıcak hava gibi) model için gerçekten zordur. Fotoğrafçı, modelin dayanıklılığını ve sağlığını düşünerek düzenli molalar planlamalıdır.

Ne zaman çekeceksiniz?

Stüdyo çekimi sırasında yapay ışık kaynakları kullanarak çekim yapacağım için mevsime, güneşe veya ışığa bağlı bir kısıtlamam yoktu. Sadece benim, modelin ve stüdyonun ortak uygun olduğu zamanı seçme zorunluluğum söz konusu idi. Sizin tercihinize göre zaman planlaması yapmanız gerekir.

Modelinizi belirlediniz mi?

Modelsiz bir “Model Fotoğrafı” olamayacağı için biri size poz verecek, dolayısıyla beraber rahatça çalışabileceğiniz bir modeliniz olması gerekiyor. Model bir tanıdığınız, bir arkadaşınız, bir aile bireyi olabileceği gibi profesyonel reklam veya cast ajansları tarafından da sağlanabilir. Ajanslardan sağlanacak modeller genellikle bir katalog şeklinde hazırlanmış önceki çalışmaları içeren fotoğraflarından veya profesyonel bir ajansın web sitesinde (vücut ölçülerinden saç rengine, kilosundan uyruğuna, amatöründen profesyoneline, hatta dansçı, aktör, sporcu gibi detaylı meziyetlere sahip olma) arama kriterleri ile model ile birebir görüşme yapmadan seçilebilmektedir.

Dikkat edilecek önemli konulardan birisi Türk veya yabancı olsun modelin işlenmiş, albenisi yüksek fotoğrafları dışında kimlik veya pasaport gibi üzerinde bir işlem yapılmamış fotoğrafı ve gerçek ad soyadının yer aldığı resmi bir belgenin de talep edilmesidir.

Bu detayı verme nedenim ticari amaçla çekim yapacaklar veya ticari olmasa da yeterli bütçesi olup kişisel isteği ile tercih edecek fotografçılar için modelin yurt dışından gelmesi söz konusu olabilir. Bu durumda maddi manevi bir sorun/kayıp yaşanmaması için ulaşım, vize ve konaklama işlemlerinin gerçek isim üzerinden yapılması çok önemlidir.

Model seçiminde, görsel (estetik) ve teknik (fotoğraf makinasının netlemesi) anlamda çok önemli detaylardan birisi modelin gözüdür. Gözlerin, açık, kapalı olması, bir yöne bakması, direk size bakması gibi farklı pozlar fotoğrafınızın verdiği duygusal hislere direkt etki eder. Gözlerin kısık olmayan, açık, net görünür, beyaz alanları dengeli olması gibi özellikler belirleyicidir. Çünkü etkili bir fotoğraf için fotoğrafçı özellikle modelin gözlerine netleme yapmak durumundadır. Güncel veya gelişmiş fotoğraf makinelerinde göze odaklama adına hazır fonksiyon ve seçenekler mevcuttur. Genel bir seçimde veya birden çok sayıda modelden 2-3 adaya kadar düşüp, bunlar içinden birisini seçecek iseniz, ana kriteriniz mutlaka göz olmalıdır.

Modelin, geçmiş bir fotoğrafçı ile çalışma deneyimine sahip olması tercih sebebidir. Zira bir ticari fuarda stantta görev almış fotoğraf deneyimi olmayan bir model ile fotoğraf çekiminde deneyimi olan bir model birbirinden çok farklıdır. Uzun saatler, ışıklar altında ayakta, istenilen poz ve duruşları yapabilen, saatlerce sürebilecek çekimlere alışık, deneyimi olan bir model ile çalışmak fotoğrafçı açısından çok önemli bir kazanımdır.

Bir çekimde modelin durma şekli genellikle ideal olandan farklı görünür. Başın duruş şekli, açısı, dirseklerin, dizlerin, kalça, göğüslerin ve ellerin görünümü tüm kare içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu yüzden çekim yaptıktan sonra çekilen kareyi modele açıklamak, hatalı veya istenmeyen noktaları göstererek modelin daha hızlı uyum sağlamasına yardımcı olacaktır.

Daha zor pozlara geçmeden dinlenmeleri için kısa molalar verilmesi ve duruş teknikleri ile ilgili açıklayıcı materyaller veya telefon uygulamaları kullanmak faydalı olabilir.

Eller, uzuv olarak fotoğraf karesinde önemli detaylardan birisidir. Kötü görünümlü veya kesik kalan eller, güzel bir kareyi tamamen yok edebilir. Bu yüzden ellerin duruş şekli ve durumları sıklıkla kontrol edilmelidir.

Bir başka önemli detay, modelin duruşuna dikkat etmektir. Işığın yönü, modelin yüzünde veya vücudunda kötü gözüken bir durumun giderilmesini sağlayabilir. Herkes sağdan veya soldan aynı görünüme sahip değildir. Modeli iyi gösteren bir görüntü oluşturmak modelin süreç hakkında iyi düşünmesini ve motivasyonunun artmasını sağlar.

Bu detaylar dışında diğer çok önemli bir detayda model ve fotoğrafçının aralarındaki uyum ve iletişim kalitesidir. En üst seviye ekipmanınız, en güzel ışık kaynakları ve fonları olan stüdyolarda, en güzel saç makyaj ve en güzel elbiseler, takılar kullanılmış olsanız da fotoğraftan beklenen (ışık, netlik vs. teknik detaylar dışında) ilk nokta modelin verdiği pozlarda doğallığı, duruşu, el ve yüzündeki ifade ile ilgili detaylar olacaktır. Özellikle profesyonel olmayan bir model ile çalışıyorsanız, model kamera önünde kendisini gergin ve rahatsız hissedebileceği gibi fotoğrafçı ile iyi bir iletişim sağlamış, kendisini güvende ve huzurlu hissetmek ister. Bunun yanında deneyimli bir model bile sizin neyi nasıl istediğinizi bilemeyebilir. Modeli fotoğrafçı yönlendirmelidir. Çekim öncesi, model ile beklentilerinizi, konseptinizi, hedeflerinizi paylaşmak, pozların nasıl görünmesini istediğinizi ve ne gibi bir ruh hali veya ifadeler beklediğinizi söylemek, iletişimi güçlendirir, pek çok engeli azaltır, modelin varsa gerginliğinin azalmasına yardımcı olur. Çekimler boyunca bu güvenli iletişim içinde geri beslemeler, modeli motive etmek çok önemlidir. Bunu sağladığınızda modelinizin vereceği pozlardan beklediğiniz duygu yüklü pozların kendiliğinden oluştuğunu görebilirsiniz. Aksi durumda fotoğrafta teknik olarak bir hata olmasa bile, çekilen karelerden hoşnut olmayabilirsiniz.

Bir çekimde kaç farklı sahne çekmeyi düşünüyorum?

Kaynakları, zamanı ve bütçeyi verimli kullanmak adına birden çok farklı çekimi arka arkaya aynı çalışma içinde yapmak durumunda olabilirsiniz. Bu sizin isteğiniz ya da ticari bir zorunluluk olabilir. Bunun temel çözümü planlamadan (kostümler, makyaj, saç, aksesuarlar, molalar, pozlar…) geçmektedir. Aşağıdaki 3 farklı konseptteki fotoğraf tek model ile yaklaşık 4-5 saat içinde bir seferde arka arkaya çekildi.

Model ve benden başka birisine ihtiyaç var mı?

Evet var. O güzel kareler sadece benim değil hem modelin hem çekimlere destek veren kişiler sayesinde var oldular. Harici ışık kaynağı veya yansıtıcıları tutanlar, modelin saç ve makyajı için asistanlar ve modelin kendini rahat hissetmesi için arkadaş veya yakınları olabilir. Ekip sayısı olarak bir şey söylemek zor, stüdyo çekimlerimde ben ve model dışında 4 kişi daha görev aldı. Bütçesi sınırlı çalışmalarda daha az kişi ile daha çok iş yapmak durumunda olabilirsiniz. Önemli olan beraber çalışma uyumunun sağlanmasıdır.

Bunlarla birlikte sahne arkası olarak tabir edilen “Back Stage” sürecini kayıt altına almak için video çekimi yapan birisinin de olması çok iyi olabilir. Zira ticari olsun veya olmasın bu çekimlerin video haline getirilmesinin keyfi başkadır.

Teknik anlamda nelere dikkat etmeliyim?

Belirttiğim gibi bu yazı, her birinin uzun uzun teknik detayları olması ve ana konudan uzaklaşmamak adına sadece başlıkları ve varsa detay linklerini içermektedir. Model fotoğrafçılığı ağırlıklı olarak portre çekimi olup, fotoğraf ve ışık ile ilgili temel ve ileri seviye pek çok teknik bilginin birlikte kullanılmasını gerektirir. En temel anlamda kompozisyon, harici yapay ışık çeşitleri ve yerleştirme düzeni, tetikleyiciler, renk ısısı ve beyaz denge ayarlamaları, kayıtların JPG yanında RAW olarak yapılması, doğru lens seçimi, gerekli ise üç ayak kullanımı, netlik ve detay kontrolü için çekim anında büyük ekrandan görecek düzenekler ve fotoğraf makinası gövdesi seçimi olarak çeşitlendirebiliriz. Tam çerçeve ve APC/crop sensörlü makine savaşları devam ederken model, moda ve ürün fotoğrafçılarının kaliteli çıktı için yüksek çözünürlük ve geniş dinamik alana sahip orta format makine kullandıklarını göz önünde tutmak gerek.

Hukuki olarak nelere dikkat etmeliyim?

İnsan, özel mekân içeren Stok fotoğrafçılığı yapanlar bu konuyu bileceklerdir. Model fotoğrafçılığı için de, öncesinde modelli fotoğraflarınızı kullanmayı düşündüğünüz ticari ortam veya sosyal medya, web sayfası gibi umuma açık paylaşımlar için modeliniz ile Model Sözleşmesi yapmanız önerilir. Eğer model bir moda ajansı tarafından sağlanmışsa zaten sözleşme yapmanız gerekecektir. Burada da sözleşme içeriği önem kazanacaktır. Bu işin zor ve bütçeyi arttırabilecek bir noktası olup, Model seçimi aşamasında konuşulması ve sonuçlandırılması gereken bir detaydır. Ayrıca bir dış mekânda çekim yapıyor veya fotoğrafınıza dâhil olan bir dekor, arka alan söz konusu ise, bunlarla ilgili yerlerden yazılı izin alınması gerekebilir. Bu durumlarda ek ücretler ödemek durumunda kalabilirsiniz. Bu nedenle, belirtilen noktalarda önceden önlem almak, ileride yaşayabileceğiniz hukuki sorunların olası maddi manevi hasarlarından kurtulmanızı sağlayacaktır. Internet üzerinde çeşitli sözleşme örneği pdf veya doc formatında bulabilirsiniz. Buna ek olarak IOS ve Android mobil platformları için uygulamalar mevcuttur.

Model fotoğrafçılığı için bütçem ne kadar?

Çalışmanızı kişisel veya ticari yapmanıza göre mutlaka küçük/büyük bir bütçe gereksiniminiz olacaktır. Yani profesyonel model çekimi düşünüyorsak bir maliyeti var. Planlarınızı buradaki detayları dikkat ederek yaptığınızda en optimum sonuçları alacağınıza inanıyorum.

Bir şey unuttuk sanki?

Evet, Aydınlık oda, “Post Processing” olarak yapılması gereken görüntü düzenleme işlemleri. Fotoğraf dünyasında savaşlar bitmez. Bir kesim çekimlerin doğal ışık ile yapılmasını, yapay ışık kullanımına karşı olduklarını söyler; bir başka kesim ise fotoğrafa sonradan yapılan müdahaleler hakkında tutucudur. Uç noktalar veya hatalı söylem ve bilinenler bu tip tartışmalara sebep olur. “Model, Moda” fotoğrafları görüntü işleme yazılımları kullanılarak aydınlık oda işlemlerine tabi tutulmasını ve düzenlenmesini gerektirir. Özellikle yüz dokusu rötuşu “Re-touch” olarak adlandırılan ek bir işleme daha tabi tutulur. Buradaki işlemlerin seviyesi (gerektiği kadar olması) ve işlemi yapan fotoğrafçı veya uzmanın deneyimine bağlı olumlu veya olumsuz olarak etki yapacaktır.